Ewolucja myśli keynesowskiej
Post-keynesizm to szkoła myśli ekonomicznej, która rozwija i krytycznie analizuje idee zawarte w pracach Johna Maynarda Keynesa, przede wszystkim w Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza. Nie jest to jednolita doktryna, a raczej zbiór różnorodnych podejść, które łączy przekonanie o fundamentalnej niestabilności rynków i konieczności aktywnej roli państwa w stabilizowaniu gospodarki. Twórcy tego nurtu starają się wyjść poza niektóre uproszczenia keynesowskie, włączając w analizę bardziej złożone aspekty, takie jak wpływ instytucji, nierówności dochodowe i niepewność.
Główne założenia i charakterystyka
W przeciwieństwie do neoklasycznej syntezy keynesowskiej, która dominowała w mainstreamowej ekonomii przez większą część XX wieku, post-keynesiści akcentują rolę fundamentalnej niepewności. Oznacza to, że decyzje ekonomiczne podejmowane są w warunkach, w których nie da się precyzyjnie oszacować prawdopodobieństwa przyszłych zdarzeń. To właśnie niepewność napędza wahania inwestycyjne i wpływa na cykle koniunkturalne. Ponadto, post-keynesiści podkreślają endogeniczność podaży pieniądza, czyli jej zależność od popytu na kredyt kreowanego przez banki komercyjne.
Rola państwa w gospodarce wg post-keynesistów
Zgodnie z tym nurtem, państwo powinno odgrywać aktywną rolę w stabilizowaniu gospodarki poprzez politykę fiskalną i monetarną. Polityka fiskalna, polegająca na zmianach wydatków rządowych i podatków, jest uważana za skuteczniejsze narzędzie niż polityka monetarna, szczególnie w okresach recesji. Ponadto, post-keynesiści często postulują interwencje regulacyjne, mające na celu ograniczenie spekulacji finansowych i poprawę alokacji zasobów.
Krytyka neoliberalizmu i alternatywne rozwiązania
Post-keynesizm stanowi wyraźną alternatywę dla neoliberalnych dogmatów, kwestionując przekonanie o samoregulujących się rynkach i minimalnej roli państwa. Krytykuje deregulację finansową, argumentując, że prowadzi ona do nadmiernego ryzyka i kryzysów. Proponuje rozwiązania mające na celu zmniejszenie nierówności dochodowych, takie jak progresywne opodatkowanie i silne związki zawodowe.
Znaczenie nierówności w modelu post-keynesowskim
Nierówności dochodowe są ważnym elementem analizy post-keynesowskiej. Uważa się, że wysokie nierówności mogą negatywnie wpływać na popyt globalny, prowadząc do nadmiernych oszczędności i niedostatecznych inwestycji. Dlatego też, redystrybucja dochodów jest postrzegana jako sposób na pobudzenie wzrostu gospodarczego i zmniejszenie ryzyka kryzysów.
Wpływ instytucji na procesy gospodarcze
Post-keynesiści zwracają szczególną uwagę na rolę instytucji, takich jak związki zawodowe, banki centralne i systemy regulacyjne, w kształtowaniu procesów gospodarczych. Uważają, że instytucje te mogą wpływać na dystrybucję dochodów, stabilność finansową i efektywność alokacji zasobów. Analiza instytucjonalna jest integralną częścią podejścia post-keynesowskiego.
Innowacje i postęp techniczny w perspektywie post-keynesowskiej
Post-keynesiści badają wpływ innowacji i postępu technicznego na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Uważają, że postęp techniczny może prowadzić do bezrobocia technologicznego, jeśli nie towarzyszy mu odpowiednia polityka społeczna i edukacyjna. Podkreślają również rolę innowacji w tworzeniu nowych rynków i możliwości inwestycyjnych.
Aktualność i perspektywy post-keynesizmu
W kontekście globalnego kryzysu finansowego z 2008 roku i obecnych wyzwań, takich jak zmiany klimatyczne i rosnące nierówności, post-keynesizm zyskuje na znaczeniu jako alternatywna perspektywa ekonomiczna. Jego nacisk na fundamentalną niepewność, rolę państwa i znaczenie instytucji oferuje cenne wskazówki dla polityki gospodarczej w XXI wieku.
